Timočke

Bor: ‘’Stanje fizičke kulture i sporta u osnovnim školama’’(4)

’’Ukupan broj sportista u boru kreće se oko 4.000 mladih svih uzrasnih dobi. U ovu cifru nisu uračunate škole koje kroz razne sportske sekcije okupljaju veliki broj dece školskog uzrasta. U suštini, nismo zadovoljni tim brojem uključinih u sport. Mislimo da boljom organizacijom i podrškom lokalne samouprave  može biti veći broj mladih obuhvaćen kroz rekreativne sportske aktivnosti, a ne takmičarski.’’

Koliko Bor ima sportskih klubova po granama sporta, a koliko u istim granama?

’’Svedoci smo da se sve više pojavljuju novi sportovi kojih u našem gradu do sada nije bilo. Omladina počinje da se sve više bavi tim novim sportovima i osnivaju se novi klubovi. Novoosnovanim sportskim organizacijama moramo obezbediti minimalne uslove (sala ili teren, rekviziti, stručni rad…). U Boru trenutno postoje 65 sportskih organizacija. U košarci postoji pet (5) klubova, rukomet tri (3) ženska kluba i jedan (1) muški i jedan (1) seoski (Brestovac), plivanju tri (3), karate tri (3), odbojka tri (3), trijatlon dva ( 2), streljaštvo dva (2), džudo dva (2), tenis dva  (2), ribolovačka  dva (2), ostalo su :atletski, gimnastički, bokserski, kikboks, bodi bilding, skijaški klub, vaterpolo, kuglaški, stonoteniski, šah klub, plesni klub, Planinarski klub ’’Dubašnica’’, Planinarsko ekstremni klub „Rok end ajs“, Sokolsko društvo, mali fudbal.

Fudbal na selu (šest klubova) je zastupljen osim u onim selima gde ne postoji infrastruktura. U gradu postoje dva fudbalska kluba (još jedan je sada osnovan i nije u takmičenju-Fudbalski Klub ’’Bor 1919’’)  i jedan je u stečaju (’’Rudar’’).

Novi klubovi koji su se pojavili su: američki fudbal, konjički sport, a u planu je da se osnuje i streličarstvo, paraglajding, veslački klub na mirnim vodama i kajak klub. Što se tiče strukovnih saveza postoji: Opštinski fudbalski Savez, Rukometni opštinski savez, Košarkaški savez, Školski savez i Savez asocijascija sport za sve. Kao krovna organizacija na teritorijalnom principu je Savez Sportova opštine Bor gde su sve sportske organizacija na teritoriji opštine Bor članice u savezu.’’

Koliko mladih je obuhvaćeno članstvom i treninzima u klubovima, a koliko ukupno ima mladih u uzrastu obrazovanja(osnovno, srednje, visoko)?

’’Članstvo u klubovima je stalno promenljivo,  jedni odlaze  drugi dolaze. Mnogo mladih školskog uzrasta još se nisu opredelili za granu sporta i oni odlaze iz sporta u sport tražeći ono što misle da im odgovara i zbog toga je situacija promenljiva.

’’Ukupan broj sportista u Boru kreće se oko 4.000 mladih svih uzrasnih dobi. U ovu cifru nisu uračunate škole koje kroz razne sportske sekcije okupljaju veliki broj dece školskog uzrasta. U suštini, nismo zadovoljni tim brojem uključinih u sport. Mislimo da boljom organizacijom i podrškom lokalne samouprave  može biti veći broj mladih obuhvaćen kroz rekreativne sportske aktivnosti, a ne takmičarski. Mislim da smo zapostavili studenski sport , sport radnih organizacija, mesnih zajednica i rad sa najmlađim iz predškolskog uzrasta.’’

Da li klubovi koji se programski sufinansiraju iz budžeta SO Bor imaju i klupske članarine, i kolike su one okvirno na mesečnom nivou?

’’Imajući u vidu da su sredstva koja se obezbeđuju u budžetima svih nosilaca javne vlasti nedovoljna za zadovoljavanje svih potreba u oblasti sporta od opšteg interesa, kao i to da su to sredstva poreskih obveznika koja se moraju namenski i odgovorno koristiti, zakon predviđa sistem programskog finansiranja ostvarivanja opšteg interesa u oblasti sporta i zadovoljavanja potreba i interesa građana u autonomnim pokrajinama i jedinicama lokalne samouprave. Svi programi se dele na godišnje i posebne programe, koje podnose ovlašćeni predlagači i nosioci programa, u jasno utvrđenoj dinamici.’’

’’Programi se odobravaju na osnovu jasno utvrđenih uslova i kriterijuma, u transparentnoj proceduri, a doneto rešenje o odobravanju programa podleže sudskoj kontroli. Sa nosiocem programa se zaključuje ugovor, a realizacija programa se prati i evaluira, kako periodično, tako i na kraju realizacije. Svako nenamensko trošenje budžetskih sredstava i nerealizovanje ciljeva programa podleže jasnim sankcijama, koje su vezane, kako za povraćaj nenamenski utrošenih sredstava, tako i za uskraćivanje budućih sredstava u određenom vremenu. Pojedine sportske organizacije imaju svoje članarine koje se kreću u rasponu od 300 do 1.500 dinara.’’

Koliko u Boru ima sportskih radnika u klubovima, i kako ocenjujete njihovu stručnost i osposobljenost za rad sa mladima?

‘’Fizička kultura, kao društvena delatnost od posebnog društvenog interesa, spada u područja ljudskih aktivnosti koje animiraju ogroman broj stanovništva, od malih nogu do duboke starosti.To je svakom danas jasno i normalno, pogotovu u ovoj eri tehnološke zatrovanosti, ugroženosti ljudskog zdravlja i opstanka, prenapregnutosti nervnog sistema i potreba za biološkim i psihološkim pražnjenjem. Sada se više nego ikada ranije, ističe značaj ove oblasti kao neophodnog i nezamenljivog korektora svih pogubnih posledica ubrzanog tehnološkog razvoja i ubitačnog tempa života, po psihofizički opstanak čoveka.’’

’’Posebno pitanje je atraktivnost i šarm ove aktivnosti, koja privlači pažnju i interesovanje velikog broja ljudi, koji se možda aktivno ne bave sportom, ali su duboko vezani za njega kao posmatrači i simpatizeri, i koji veliki deo svojih umnih potencijala i pažnje posvećuju zbivanjima u sportu i oko njega.’’

’’Sve  više se uveravamo da je to ozbiljno  pitanje i da ga nikako ne smemo potcenjivati. U pitanju su milionske mase ljudi koje treba držati pod kontrolom i što je moguće pravilno usmeravati. Da to nije lako, svakodnevno smo svedoci. Da je to kompleksno pitanje, ozbiljno sistemastsko, pa i politicko pitanje, takođe smo svesni. Mnogo je važnih faktora koji moraju biti u igri i aktivni u pravcu pravilnog usmeravanja kretanja u našem organizovanom sportu i fizickoj kulturi u celini.’’

’’Jedno od najvažnijih je ono koje se rešava i dešava u ćelijama ove oblasti, u bazi, tj. u sportskim organizacijama, gde se okuplja veliki broj mladih ljudi-sportista, i onih koji ih vode i usmeravaju. Ne sme se izgubiti iz vida ni velika masa, pre svega mladih ljudi, koji se od malih nogu pa do sportske zrelosti, prepuštaju određenim ljudima na sportsko- tehničko usavršavanje, ali i na vaspitanje.’’

’’U tom cilju se ističe značaj stručnih kadrova koji, pored svojih stručno obrazovnih kvaliteta, moraju posedovati i velike moralne i pedagoške sposobnosti za rad  sa mladima. Nije dobro ako neko misli da će dobar trener automatski postati onaj koji je bio istaknuti  sportista, bez drugih neophodnih znanja i kvalifikacija, pogotovu ako je i sam kao  aktivni sportista vaspitavan u duhu koji odudara od osnovnih moralnih vrednosti u sportu. A nama vrlo  često nisu strani takvi kriterijumi u opredeljenjima pri izboru stručnih radnika u klubovima. Često su u pitanju i socijalne pobude prema bivšim zaslužnim sportistima.’’

‘’Međutim, kada se govori o kadrovima u fizičkoj kulturi, ne radi se samo o stručnim radnicima-trenerima, nego i o ljudima koji rade u upravi i organima klubova i koji najčešće imaju odlučujuću reč u radu i ponašanju tih sredina. Prisustvo raznih „korisnih“ članova u upravama, koji se često bave mahinacijama, menadžerstvom i mecenstvom-znači ljudi sa sumnjivim moralnim kvalitetom-mogu strahovito negativno delovati na vaspitanje mladih sportista i stavranje takvih odnosa koji ostavljaju duboke tragove u njihovom  razvoju kao ličnosti i za njihov postsportski život i uklapanje u običnu svakodnevnu životnu sredinu. Zato se i nameće kao važno pitanje kadrovske politike u izboru ličnosti za članove  organa sportskih organizacija, kao i dosledno sprovođenje Zakona o fizičkoj kulturi kod izbora stručnjaka za rad sa mladim sportistima. Jer pitanje obezbeđenja kvalitetnog i školovanog kadra je u našim uslovima vrlo je kompleksno.’’

‘’Sagledavajući ovaj problem u našoj sredini, može se reći da je Bor  grad sa razvijenim  školskim sistemom i velikim brojem školske omladine i studenata. Zato je i velika obaveza ove sredine da takav potencijal pravilno iskoristi i usmeri, što znači da strogo vodi računa kome ovaj veliki ljudski potencijal poverava na sportsko usavršavanje i vaspitanje.’’

‘’U okviru Sportskog Saveza opštine Bor trenutno su na spisku 65 društveno- sportskih organizacija, klubova i saveza, koji okupljaju oko 4.000 aktivnih sportista svih uzrasta, naravno sa velikom većinom onih ispod 20 godina. Ako se ovome doda broj onih koji se stalno ili povremeno bave fizičkom kulturom kroz razne oblike kao sto su nastave fizičkog vaspitanja po školama, obuke u pojedinim sportovima, sportsko-rekreativne aktivnosti … ta cifra prelazi sigurno preko nekoliko hiljada mladih ljudi. Medutim, isto nije teško zamisliti kakve bi posledice bile ako bi ova masa krenula u suprotnom smeru. Zato nam ne sme biti svejedno, kome je u ovom trenutku poverena  teška i odgovorna dužnost učitelja i vaspitača mladih u sportu.’’

“Analiza, koju je napravio Savez sportova opštine Bor, nedvosmisleno pokazuje da smo deficitarni u školovanom stručnom kadru, posebno kada je u pitanju stručni rad u klubovima, iako u  sportskim klubovima radi 50 sportskih stručnjaka – trenera  i 60 trenera pripravnika. Ta zvanja koja poseduju nije zvanje na nekom od redovnih školovanja već su mnogi završili kao stručno osposobljavanje. Broj saveznih  i međunarodnih sudija se nije povećao. Broj republičkih sudija je u blagom porastu .“

“Dok na drugoj strani imamo stručni školovani kadar po školama, što je izuzetno zadovoljavajuće, samo što, osim nekoliko pojedinaca koji su angažovani po klubovima, ostali su ostali po strani. Posebno se oseća nedostatak stručnog kadra za novoformirane sportove.“

“Savez sportova opštine Bor smatra da je to loša orijentacija i pogrešno vođena politika stručnog rada i da stručni kadar u oblasti sporta mora da se objedini i da svi budu uključeni u sport posebno za rad sa mlađim kategorijama, ali taj kadar mora biti pažljivo odabran.“

“Savez sportova opštine Bor će u narednom periodu organizovati stručno usavršavanje za sve stručnjake koji rade u sportu, tj. u klubovima i školama. Time bi se obezbedilo uvođenje savremenijih oblika i metoda rada u upravljanju trenažnim procesom, kao i veća primena novih naučnih saznanja u sportu, s  obzirom na činjenicu da je sport danas izuzetno kompleksna delatnost koja od sportista i stručnjaka zahteva visok nivo sposobnosti, znanja, angažovanosti, te primenu saznanja brojnih naučnih disciplina. Neprihvatljivo je da stručnim radom u većini klubova rade ameterski radnici, a ne školovani kojima je to osnovno zanimanje.“

’’Stručni rad u sportskim organizacijama i drugim organizacijama u oblasti sporta mogu isključivo obavljati sportski stručnjaci i stručnjaci u sportu. Sportski stručnjaci su lica koja imaju odgovarajuće obrazovanje u oblasti sporta, odnosno fizičke kulture, ili su osposobljena za obavljanje određenih stručnih poslova u sportu, ako zakonom nije drukčije određeno. Stručnjaci u sportu su lica drugih zanimanja koja doprinose ostvarivanju sportskih aktivnosti i sportskih delatnosti. Imajući u vidu nedostatak stručnog kadra u sportu i činjenicu da su prema Zakonu o sportu iz 1996. godine više stotina lica imala status sportskog stručnjaka na osnovu završene neke više trenerske škole, da bi taj status izgubili donošenjem Zakona o sportu 2011. godine. Novim rešenjem, članom 25. stav 2. Zakona propisuje se da su sportski stručnjaci lica koja imaju odgovarajuće više ili visoko obrazovanje u oblasti sporta, odnosno fizičke kulture ili su osposobljena, u skladu sa Zakonom o sportu, za obavljanje određenih stručnih poslova u sportu, ako zakonom nije drukčije određeno. ’’

’’Imajući u vidu da u domaćem sportu rade brojni strani sportski stručnjaci, Zakon propisuje da strani sportski stručnjaci, odnosno lica sa stranim državljanstvom koji imaju odgovarajuće obrazovanje ili stručnu osposobljenost u oblasti sporta, u skladu sa zakonom države čiji su državljani smatraju se sportskim stručnjakom u smislu Zakona o sportu.’’

’’Polazeći od odredbi Zakona o mladima, pod decom se smatraju lica koja imaju manje od 16 godina života. Sportski stručnjaci i stručnjaci u sportu dužni su da planiraju i evidentiraju stručni rad koji obavljaju u organizaciji u oblasti sporta. Organizacije u oblasti sporta donose plan stručnog obrazovanja, osposobljavanja i usavršavanja sportskih stručnjaka i stručnjaka u sportu i obezbeđuju uslove za njegovo ostvarivanje. One su dužne da utvrde potrebu stručnog obrazovanja, osposobljavanja i usavršavanja i zaposlenim sportskim stručnjacima i stručnjacima u sportu omoguće stručno obrazovanje, osposobljavanje i usavršavanje, u skladu sa svojim potrebama i sportskim pravilima nadležnog granskog sportskog saveza. Ako se troškovi stručnog obrazovanja, osposobljavanja i usavršavanja zaposlenih sportskih stručnjaka i stručnjaka u sportu obezbeđuju iz sredstava organizacije, u skladu sa njenim opštim aktima, međusobna prava i obaveze uređuju se ugovorom kojim se posebno određuju uslovi finansiranja i obaveza tog lica u određenom vremenskom periodu, po završetku stručnog obrazovanja, osposobljavanja i usavršavanja, da radi u toj organizaciji.’’

’’Smatrajući da postojeći sistem stručnog osposobljavanja u oblasti sporta nije dao očekivane rezultate, Zakonom su izvršene promene u definisanju ko može da se bavi stručnim osposobljavanjem u oblasti sporta i pod kojim uslovima. Poslovima stručnog osposobljavanja mogu se baviti visokoškolske ustanove u oblasti sporta, za ona sportska zvanja koja odgovaraju stručnim nazivima koji se u tim ustanovama mogu steći, kao i zavodi nadležni za sport i medicinu sporta.’’

’’Bavljenje sportskim aktivnostima, pored pozitivnog uticaja na organizam lica koje se bavi sportom, sadrži i određen rizik po zdravlje učesnika. Zbog toga, stručni rad u sportu, odnosno vođenje sportskih aktivnosti može da izvodi samo kvalifikovani (školovani) ili stručno osposobljeni kadar. Poslovima stručnog osposobljavanja mogu se baviti samo akreditovane visokoškolske ustanove i organizacije u oblasti sporta koje ispunjavaju Zakonom propisane uslove.’’

Odgovori na pitanja:Staniša Aksić, sekretar borskog Saveza za sport

Obrada: timocke.rs, projektni tim; Foto: Arhiva “Timočkih“

Projekat: ‘’Stanje fizičke kulture i sporta u osnovnim školama’’, sufinansiran je iz budžeta Opštine Bor . Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.