Arheologija u službi turističkog razvoja (4)
Izložba „U zavičaju metala“ Muzeja u Majdanpeku koju autorski potpisuje kustos te ustanove Borivoje Krčmarević, a koja se s razlogom može nazvati i Kolevkom drevne Evrope, donosi priču o rudarenju na prostoru opštine Majdanpek, odnosno u oblasti Timočkog eruptivnog basena od praistorije do ovih dana. Jer, na tom prostoru koji obuhvata i područje Poreča i Gornjeg Peka, koji nije duži od 30 ni širi od 10-15 kilometara pronađeni su tragovi rudarske aktivnosti iz svih važnijih faza razvoja rudarstva. O praistorijskom, pa antičkom i srednjevekovnom, saskom i rudarstvu za vreme turske i austrijske okupacije, do obnove srpskog rudarstva i savremenog svedoči veliki broj nalaza arheologije, arheometalurgije, etnologije i onomastike.
Ova izložba posebno svetlo usmerava na arheološke nepokretne nalaze, na lokalitet Rudna glava gde su Rudnik – dnevni kop i Prauriju kod Majdanpeka. Jer, široj javnosti još uvek nije dovoljno poznato da je Rudna glava očuvani rudnik bakra iz vinčanskog perioda, star oko 7000 godina i da se nalazi na listi Zavoda za zaštitu spomenika kulture, kao nepokretno kulturno dobro izuzetnog značaja. Taj ranoeneolitski rudokop je kako se navodi, sistematski istraživan počev od 70-tih godina prošlog veka u organizaciji Muzeja rudarstva i metalurgije u Boru i Arheološkog instituta u Beogradu kroz projekat Najstarije rudarstvo na Balkanu.
Dragocenim istraživanjima dr Borislava Jovanovića i arheologa Ilije Jankovića došlo se do važnih nalaza, pa je potpuno rekonstruisana tehnologija primarnog rudarstva bakra i sistem rada, odnosno, organizacija korišćenja rudokopa: – Otkriveno je i istraženo više od 40 okana, ispražnjenih kanala rudnih žila, veći broj ostava sa očuvanim keramičkim posudama, kamenim i koštanim alatkama, te žrtvenicima, kao predmetima duhovne kulture.“- istakao je autor izložbe dodajući da je tehnologija primarnog rudarstva bakra rekonstruisana podacima dobijanjem istraživanjem ranoenolitskog rudokopa u Rudnoj glavi i predstavlja dokaz samostalne, autohtone metalurgije bakra na Balkanu: – Arheološki lokalitet Praurija nalazi se na Andezitskom prstu, južnom delu Severnog revira rudnika u Majdanpeku koji je evidentiran na osnovu slučajnog nalaza kamenog bata koji je tipološki svrstan u seriju batova sa ranoeneolitskog rudokopa Rudna glava. Arheološka istraživanja manjeg obima na Prauriji 1993.godine u organizaciji Muzeja rudarstva i Metalurgije u Boru, njegovog tadašnjeg odeljenja u Majdanpeku i Muzejskog društva Majdanpek sa akademikom dr Borislavom Jovanovićem, arheolozima Tonkom Rajkovačom i Dušanom Mrkobradom, te etnologom Paunom Durlićem, evidentirala su tri rudarska rada, međusobno povezana okna 1, 2 i 3 udaljena nešto više od pet odnosno osam metara. Iako oskudni, podaci su potvrdili i hronološki Prauriju izjednačili sa Rudnom glavom te tako proširili sliku o eneolitskom rudarstvu.
Kako se navodi, uz pomenute lokalitete koji su sistematski istraženi ili sondirani rekognosciranjem su dokumentovani i lokaliteti iz kasnijih perioda, poput antičkih ostataka rudnika iz III-IV veka na Rudnoj glavi, poznorimska galerija Orašu Marvin i Miloševa kula, kao i na području Rudnika bakra Majdanpek.
Sama izložba ima prikazuje izuzetne nalaze, keramičke posde iz V milenijuma p.n.e., rudarsku alatku od jelenskog roga , kao i rudarske kamene batove, te žrtvenik sa Rudne glave iz tog perioda, ali keramičku posudu amfora sa drškom, zatim, rudarski kramp, motiku i pijuk koji su datovani u periodu između IV i VI veka. To, naravno, nije sve, jer priča o rudarstvu u kolevci drevne Evrope zahteva više vremena i prostora, Njen dobar deo semože saznati kroz izložbu u Muzeju u Majdanpeku, „U zavičaju muzeja“ Borivoja Krčmarevića. Pomenuta izložba je deo projekta koji je ova ustanova realizovala uz podršku Ministarstva kulture i informisanja Vlade Republike Srbije i pomogla lokalna samouprava Majdanpek.
Projektni tim nedeljnika „Timočke“
Projekat „Arheologija u službi turističkog razvoja“ sufinansiran je iz budžeta Opštine Majdanpek. „Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva“.
KOMENTARI