Arheologija u službi turističkog razvoja (5)
Da se u selu Miroč, na istoimenoj planini, nalazi rimsko utvrđenje i civilno naselje Gerulata, na sredokraći puta koji je spajao dolinu Porečke reke i antičku Taliatu sa rimskim utvrđenjem i gradom u blizini današnje Brze Palanke, Egete, pričalo se odavno. Međutim, iako se za arheološki lokalitet odavno znalo, do sada nije istražen, pa su tek ovog leta obavljena prva sistematska arheološka iskopavanja rimskog utvrđenja Gerulata.
Povod za istraživanja bilo je što se Miroč, odnosno, utvrđenje Gerulata, sa još mnoštvom lokaliteta duž Dunava našlo na Uneskovoj preliminarnoj listi lokaliteta koji će biti nominovani za Listu svetske kulturne baštine. Naime, postoji namera da se ti lokaliteti koji su činili severnu granicu Rimskog carstva uvrste na Uneskovo listu i na taj način zaštite.
“Ovog leta dobili smo priliku da započnemo istraživanja koja će, nadam se biti nastavljena. Miroč je na osnovu istorijskih izvora, poznat još sa rimske karte iz četvrtog ili petog veka kao utvrđenje Gerulatis. Tu su samo obavljena rekognosciranja terena, a u XIX veku, austrougarski putopisac Feliks Kanjic je obilazeći naše krajeve je zabeležio zidine koje su bile iznad površine zemlje i do metar i po visine“- uvela nas je u priču dr Bebina Milovanović sa Arheološkog instituta u Beogradu koja je vodila ta istraživanja:- Krajem tog istog XIX veka, savremeno selo, današnji Miroč počinju da naseljavaju ljudi iz Crne Gore i sa Kosova i Metohije i tom prilikom razgrađuju utvrđenje, koriste kamen za izgradnju svojih kuća, popločavanje ulica i dvorišta. To nije bilo strano ljudima u tom periodu jer prosto nisu ni znali o čemu se radi i koliko je važan taj lokalitet. Dešavalo se to i sa drugim delovima u Srbiji. No, ipak ostali su temelji koji svedoče o postojanju tog kastela koji je verovatno nastao negde krajem i veka i početkom II kada su Rimljani gradili put duž Đerdapske klisure i podizali Trajanov most.“
Naime, podsetila je sagovornica, Trajan je kada je kretao u rat protiv Dačana podigao most, a da bi došao do Dakije, današnje Rumunije, morao je da sagradi put. Tom prilikom je nastalo ovo utvrđenje na planini Miroč. Ono se ne nalazi na glavnom vojnom putu već predstavlja prečicu koju su Rimljani sagradili između današnjeg Donjeg Milanovca i Brze Palanke. Taj put se odvajao od glavne podunavske komunikacije, Via militaris na samo par kilometara jugozapadno od utvrđenja na Velikom Gradcu, Taliata, kod kastela na ušću Golubinjske reke, Columbine i presecao Ključ najkraćim putem povezujući Talijatu i Egetu. To su bila dva antička lokaliteta, a put izuzetnog vojnog i ekonomskog značaja, predstavlja prečicu (jer zaobilazi Đerdapsku klisuru i duži put), pomoćni put, na kojem je podignuto utvrđenje koje danas znamo kao Gerulata, da bi ga branili.
„U dosadašnjim istraživanjima otkrili smo severni deo Severnog bedema tog utvrđenja u dužini od 17 metara i jednu kulu sa zapadne strane severne kapije. Ta kula je dimenzija 7×5 metara i sačuvana je samo u temeljnoj zoni. Sagrađena je od kamenih blokova i iz lokalnih, obližnjih kamenoloma sivog peščara i sa malo belog krečnog kamena. Nama veoma bitno je da smo otkrili da je ovo utvrđenje znatno većih dimenzija nego što se ranije smatralo i kako ga je Kanic opisivao i video krajem XIX veka. Govorilo se o nekih 100×90 metara, ali sada smo prilikom iskopavanja i pre toga, kroz geofizička snimanja georadarom i geomagnetizmom, došli do toga da je samo utvrđenje daleko veće i da zauzima površinu od nekih 150×160 metara. Namera nam je da budućim istraživanjima dokažemo postojanje nekih drugih kapija i glavnih ulica koje su presecale ovo utvrđenje, a i da pokažemo da su pomoćne legije bile tu stacionirane da čuvaju put i obezbeđuju transport robe koji se njime odvijao. Jer, istočna Srbija, poznato je, oboluje mnogim rudama kako u prošlosti, tako i danas. Rimljani su eksploatisali bakar, gvožđe i zlato, a ta roba prevožena je tim putem. Da ne bi dolazilo o pljačke bila je tu vojska da štiti i usmerava saobraćaj i transport roba koji se odvijao.
Dr Bebina Milovanović dodaje da imaju nameru da osim istraživanja obave konzervaciju samog lokaliteta, da se temeljna zona podigne za nekih 50-tak centimetara iznad površine zemlje, a takođe i rekonstruiše kula kako bi posetioci i turisti mogli da steknu pravi utisak kako je utvrđenje nekada izgledalo.
Na pitanje kako jedna lokalna zajednica može da sada brine o blagu koji ima značaj veći od nacionalnog, dr Bebina kaže: – Da bi lokalno stanovništvo steklo utisak kakav značaj ima lokalitet treba da se informišu na pravi način. Mnogi meštani očekuju da se tu nalaze zlatna kočija ili možda ćupovi sa zlatom. To su legende koje kruže u blizini i oko mnogih lokaliteta. Zbog toga dolazi do devastiranja, rušenja lokaliteta, jer ljudi ne shvataju da su blago i bedemi i kule, jer pružaju značajne podatke. Morali bi da prvo budu informisani o čemu se radi, da tu nema nikakvog blaga, ali koje treba čuvati, jer mogu na taj način turistima iz celog sveta da pokažu kako se kulturno dobro čuva za buduće generacije. I, da Srbija ima ono što mnoge države nemaju“.
Projekat „Arheologija u službi turističkog razvoja“ sufinansiran je iz budžeta Opštine Majdanpek. „Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva“.
KOMENTARI