Timočke

I ovog septembra arheološka ekipa Muzeja Krajine i Arheološkom instituta u Beogradu boraviće na kasnoantičkom lokalitetu „Vrelo“ kod Šarkamena i istraživati jugoistočni deo utvrđene palate, koja je datirana s kraja trećeg i početkom četvrtog veka nove ere. Ovaj memorijalni kompleks na levoj obali Vrelske reke, šest kilometara zapadno od sela Šarkamen, a tridesetak kilometara udaljen od Negotina ponovo je u žiži javnosti, upravo zahvaljujući projektu Muzeja Krajne iz oblasti zaštite, očuvanja i prezentacije arheološkog nasleđa, čiji je Muzej Krajine i učesnik i sufinansijer, a koji je odobrilo Ministarstvo kulture i informisanja.

Iako je ovo nalazište bilo poznato još od 1889. kada ga je prvi put zabeležio Feliks Kanic, a prvi skicirao arhitektna Đurđe Bošković je 1947. godine, “Vrelo” se prvi put istraživalo 1975. a intenzivnije tek od 1994. pod upravom akademika Dragoslava Srejovića. Na svetsku arheološku mapu “Vrelo” se upisalo 1996. kada je otkriven set zlatnog nakita.

– U periodu od 1994. do 2003. godine SANU, Arheološki institut u Beogradu i Muzej Krajine u Negotinu vršili su sistematska arheološka istraživanja ovog nalazišta. Pod upravom akademika Dragoslava Srejovića, arheološkim istraživanjima rukovodio je dr Miodrag Tomović, viši naučni saradnik Arheološkog instituta, a u iskopavanjima su učestvovali Đoko Jovanović i Gordan Janjić, kustosi arheološke zbirke Muzeja Krajine i dr Čedomir Vasić, arhitekta Zavoda za zaštitu spomenika kulture u Nišu – ističu u Muzeju Krajine.

Koliko je ovo zdanje, zadužbina imperatora Maksimina Daje, jednog od tetrarha i Galerijevog sestrića, po čijoj je Feliks Romuliani gradio svoj rezidencijalno-memorijalni kompleks na “Vrelu” monumentalno, govori i podatak da je osnova šarkamenskog kompleksa 100 puta 100 metara, oblika nepravilnog trapeza sa po deset kula na svakom od deset bedema. Pretpostavlja se da su kule bile visoke preko deset metara.

Muzej Krajine, inače, potpisao je 2011. sa Arheološkim institutom ugovor o zajedničkoj realizaciji projekta  “Vrelo” Šarkamen, koji je fokusiran upravo na arheološka istraživanja, prezentaciju i promociju ovog memorijalnog kompeksa. Istraživanja su, nakon dugogodišnje pauze, nastavljena 2013. i ponovo su intenzivirana sada, kada će, pod rukovodstvom dr Sofije Petković, više naučne saradnice Arheološkog instituta, biti realizovana sve do 29. septembra.

Osim ovog, Muzej Krajine će do 30. novembra realizovati i projekat javnih radova koji su ove godine namenjeni radovima na održavanju Mokranjčeve kuće i arheološkog nalazišta “Vrelo”. Muzej će, posredstvom Nacionalne službe za zapošljavanje u Boru, koja je odobrila ovaj projekat, uposliti na tri meseca tri osobe sa prvim i drugim stepenom stručne spreme.

– Sprovođenjem projekta, Muzej Krajine u Negotinu će u potpunosti srediti dvorište Mokranjčeve kuće, a konkretnim poslovima na raščišćavanju rastinja na arheološkom lokalitetu doprineće održavanju i zaštiti životne sredine i prirode u svom okruženju. Realizacija ovog javnog rada umnogome će doprineti afirmaciji naše ustanove, što će sigurno povećati posete objektima Muzeja Krajine, a pored zarade prilikom poboljšanja posete, značaj za lokalnu sredinu odražava se i smanjenjem broja nezaposlenih, makar i na period od tri meseca – ističu u negotinskom Muzeju.

Vlada Republike Srbije donela je uredbu o proglašenju Spomenika prirode “Dolina potoka Bigar“. Tako je Bigar proglašen zaštićenim područjem druge kategorije regionalnog, odnosno velikog značaja.

Bigar se, stoji u uredbi, stavlja pod zaštitu radi očuvanja geomorfoloških i hidroloških vrednosti snažnog kraškog vrela sa slapovima i jezercima, u čijoj dolini se nalazi  najveća akumulacija bigra u Srbiji i 35 metara visok vodopad, jedna od turističkih atrakcija Stare planine. Spomenik prirode “Dolina potoka Bigar“ pripada dvema opštinama – Knjaževcu i Pirotu i ukupne je površine veće od 28 hektara.

Vodopad Bigar, koji se nalazi na magistralnom putu Knjaževac-Pirot, nedaleko od Kalne, decenijama unazad raj je za turiste, fotografe i ljubitelje netaknute prirode. Moćna voda, koja se uz huk stropoštava sa planinske litice, malo koga ostavlja ravnodušnim. Ali, ovo područje krije još jedan biser – kaskadna krečnjačka jezreca, na samo nekoliko stotina metara od iznad vodopada. Angažovanjem Turističke organizacije opštine Knjaževac, ovo područje je uređeno za izletnike, bicikliste i ljubitelje pešačenja.

I ovog septembra Negotin će ugostiti brojne poklonike dela Stevana Stojanovića Mokranjca, rodonačelnika srpske muzike, u čiju će čast od 10. do 16.septembra biti održan tradicionalan, 50. po redu, festival “Mokranjčevi dani”. Iako će jubilarni festival zvanično biti otvoren 11.septembra u najmuzikalnijem dvorištu na svetu, kompleksu Mokranjčeve rodne kuće, besedom hrvatskog dirigenta, pijaniste i pedagoga Vladimira Kranjčevića, dan ranije, 10.septembra, kao uvod u negotinsku svetkovinu muzike, konačno će nastupiti proslavljeni hor “Viva Vox” na čelu sa Jasminom Lorin, a planirana je i izložba “Mokranjac – zlatni album”.

Ove godine festival uvodi i novinu kroz seriju koncerata “Klasika u 11”. Tako će svakodnevno od 11 sati na centralnom gradskom trgu nastupiti studenti beogradskog Fakulteta muzičke umetnosti, dok su za 12. septembar u istom terminu planirani nastupi horova “Elegija”, iz Moskve, i “Kalamaria”, iz Soluna.

Prvi festivalski dan (12.09) uz ceremoniju svečanog otvaranja i izložbu slika Nedeljka Gvozdenovića, tradicionalno je posvećen “Natpevavanju horova”. Ovoga puta prava muzička poslastica i čak sedam horova iz Rumunije, Turske, Slovenije, Rusije, Grčke, Bugarske i Srbije.

Za statuetu Stevana Mokranjca, rad vajara Nebojše Mitrića i čast da već sledeće godine na “Mokranjčevim danima” prirede celovečernji koncert “natpevavaće” se horovi: “Sound” iz Bukurešta (dirigent Vojku Popesku), “Nazim Hikmet” iz Instamnbula pod upravom Erdema Husreta Karakaša, “Ave” iz Ljubljane kojim upravlja Jerica Gregorc Bukovec, Pančevačko srpsko crkveno pevačko društvo (dirigent mr Vera Carina), “Elegija” iz Moskve (dirigent Marina Aleksejeva), “Kalamaria” iz Soluna pod upravom Kostisa Papazoglua i “Angel Manolov” iz Sofije kojim diriguje Darena Popova. Obavezna kompozicija je Druga Mokranjčeva Rukovet, a horove ocenjuje žiri u sastavu: dirigenti Vladimir Kranjčević i Darinka Matić-Marović i muzikolog dr Branka Radović, inače selektorka festivala.

– Koncept jubilarnog 50. Festivala, naslanja se na ove prostore, sa namerom da ovog septembra ansambli i izvođači otuda gde je Mokranjac sa „Prvim beogradskim pevačkim društvom“ gostovao, dođu ovde, u Negotin, i svojim programima učine omaž našem muzičkom velikanu. Svako od učesnika programa Festivala svojim programom obuhvatiće i deo Mokranjčeve muzike. Time će Mokranjčevo delo biti trajno inkorporirano u njihov repetoar i prezentovano u njihovim daljim nastupima, šireći tako srpsku muziku i Mokranjca svetom, kako je i sam Mokranjac činio. Svaki od programa je u tesnoj vezi sa Mokranjcem, njegovim delom i ličnim životom, prostorima gde je nastupao i uticajima – ističu selektor i Programska komisija festivala.

Premijerno na Festivalu, 13. septembra, biće izvedena radio drama “Mokranjac, čovek svoje umetnosti”, muzikologa Maje Čolović-Vasić, u režiji Saše Latinovića. Koncert će 12. septembra prirediti Beogradska filharmonija, sa dirigentom Vladimirom Kulenovićem. Na programu su dela Vujića, Dvoržaka i Konjovića. Centralni događaj 14. septembra je izvođenje muzičke drame “Grk Zorba” koju, u režiji Mijaila Vukbratovića, izvodi ansambl Pozorišta na Terazijama.

Do kraja Festivala koncerte će održati i: Beogradski kvartet harfi (14. septembra), pobednik prošlogodišnjeg “Natpevavanja” hor “Iuventus cantat” iz Sombora (15. septembra), Plesna grupa “Una Saga Serbica” (15. septembra), Hor i simfonijski orkestar RTS pod upravom Bojana Suđića (16. septembra).

Tradicionalno na festivalu će biti otvorena i izložba slika sa ovogodišnje likovne kolonije “Eho muzike”, 12. septembra. Planirana je i promocija feljtona o Mokranjcu, autora dr Branke Radović (12. septembra), naučna tribina “Fenomen Stevan St.Mokranjac i kraj istorije muzike”, čiji je predavač dr Nadežda Mosusova, kompozitor i muzikolog (13. septembra), izlet na Rogljevačke pivnice uz brojne etno programe (13. septembra), promocija monogradije “Pedeset godina Mokranjčevih dana”, autora prof.dr Sonje Marinković, muzikologa (14. septembra), tribina “Sećanja i omaži – 50 godina trajanja” čiji je moderatom mr Aleksandra Paladin, muzikolog (15. septembra), kao i promocija monografije negotinskog Muzeja Krajine “Mokranjčeva kuća u Negotinu” (16. septembra).

Svečanost zatvaranja festivala uz dodelu priznanja jubilarnih 50. “Mokranjčevih dana” planirana je za 16. septembar uz besede selektorke dr Branke Radović i Jovana Milovanovića, predsednika opštine Negotin.

Više od hiljadu učesnika, takmičenje omladinskih pozorišta, Timočka lira, izložbe, izbor mlade zvezde Knjaževca, koncerti u Gurgusovačkoj kuli i preko 50 hiljada gledalaca – to bi, ukratko, bio rezime 54. Festivala kulture mladih Srbije, koji je održan u varoši na Timoku.
Knjaževački festival, nastarija je manifestacija te vrste na Balkanu, a ovogodišnju organizaciju doveli smo do perfekcije, završivši Festival bez ijednog incidenta,  ističe Uroš Stanišić, predsednik Skupštine Festivala.
– Statistika koju smo radili sa službom obezbeđenja govori da je oko 50.000 ljudi i 1000 učesnika prošlo kroz sve naše festivalske prostore. Organizaciju smo doveli do perfekcije. Zahvaljujem se svim učesnicima koji su bili uključeni u tu ogranizaciju, od lokalne samouprave pa do svih pomoćnih službi. Najviše smo zadovoljni novinama. To su takmičenje za mladu zvezdu Knjaževca i PRKOS (Pozorišna revija kreativnog osmišljavanja sveta), za koji smo sigurni da je najveći uspeh Festivala. Napravili smo nešto što će sigurno odjeknuti u pozorišnom svetu naše zemlje – kazao je Stanišić.
U proteklih pet decenija, Festival je mnogo dao Knjaževcu i Knjaževčanima, smatra Stanišić.
– Počevši od najlepšeg Doma kulture u zemlji, pa do razvoja ukusa za prave kulturne vrednosti i male armije talentovanih Knjaževčana. Za to se treba boriti i zalagati i narednih 50 godina. Možda baš na taj način iz Knjaževca kreće rat protiv kiča, starleta, sponzora i sponzoruša. Kroz naš Festival pobeđuju mladi cele Srbije čiji je duh neuhvatljiv, kroz koji se provlače inat, pobuna i neprihvatanje klišea dodao je on.
Festivalom, Knjaževcem i Knjaževčanima oduševljena je i ovogodišnja promoterka, mlada pevačica Sara Jovanović.
– Sjajan je koncept Festivala. Organizacija me je oduševila, kao i ljudi. Otići ću u Beograd samo sa rečima hvale. Knjaževac je prelep. Rekli su mi pre nego što sam došla da očekujem malu Veneciju i zaista je bilo tako. Predivno je – nije krila oduševljenje Sara Jovanović.
U Organizacionom odboru nagkašavaju da će velika posećenost Festivala kulture mladih Srbije najviše koristiti mladim, još neafirmisanim umetnicima, koji su dobili šansu da pred punim gledalištem predstave sebe i svoje talente.

Ovogodišnji, 53. Međunarodni festival Prva harmonika Sokobanja 2015. održan je ovog vikenda. Miloš Teofilović, iz Vrčina, poneo je laskavu titulu Prva harmonika Sokobanje i osvojio nagradu vitrtualu harmoniku Dalape, darodavca OTK Sokobanja pod pokroviteljstvom opštine Sokobanja, koju mu je uručila Snežana radovanović, predsednica SO Sokobanja.

Festival je trajao tri dana, a pratilo ga je nekoliko desetina hiljada gledalaca. Prve večeri festival je svečano otvoren nastupom prošlogodišnjeg pobednika Vladimira Markovića, iz Niša, i nastupom Fjuel benda na čelu sa virtuozom na harmonici Goranom Jeknićem. Drugog dana predstavili su se takmičari u mlađim kategorjama: petlići, pioniri, stariji pioniri i mladji juniori, a koncert je održala Marina Tadić. Poslednjeg dana festivala nastupili su takmičari starijih kategorija: juniori, seniori i dueti, a koncert je održao Bane Mojićević.

Takmičarski deo održan je u kongresnoj sali hotela Moravica u prepodnevnim satima, gde je tročlani žiri u sastavu Dragiša Milanović, Goran Jeknić i Radovan Marić ocenjivao takmičare.  Učesnici su se publici predstavili u pratnji orkestra Aleksandra Živanovića, iz Slanaca, kod Beograda, pobednika Prve harmonike Sokobanja 2013. u večernjim časovima u centru Sokobanje.

Prva mesta po kategorijama osvojili su: Mladen Milićević, iz Vinče, u kategoriji juniora, Dušan Komnenović i Miloš Teofilović, iz Vrčina, u kategoriji dueta, u kategoriji mlađih juniora prvo mesto osvojio je Boris Milić, iz Grdelice, u kategoriji starijih pionira Nemanja Đaković, iz Brčkog, najbolji pionir bio je Aleksandar Ranković, iz Topole, dok je među petlićima najbolji bio Veljko Jovanović, iz Svilajnca.

Organizator 53. Međunarodnog festivala Prva harmonika Sokobanja 2015. je Organizacija za turizam i kulturu Sokobanja. Pokrovitelj Festivala je opština Sokobanja.

Nastavljajući svoju plemenitu misiju da uz čuvanje naše nacionalne građe, deo tog blaga prenese i publici, Istorijski arhiv Negotina ovog leta aktivno je učestvovao u manifestaciji “Negotinsko leto”. Promocija i predstavljanje Arhiva tokom čitavog jula završena je u dvorištu ove ustanove kulture promocijom knjige „Popis stanovništva i imovine sreza Porečko-Rečkog iz 1863. godine“. O ovom delu, uz zanimljiv muzički program etno grupe “Gergina”, govorili su istoričar Božidar Blagojević i Nenad Vojinović, v.d. direktora Istorijskog arhiva sa gostima etno-grupom „Gergina“.

Program Istorijskog arhiva u okviru “Negotinskog leta” efektno je započeo u konaku Kneza Todorčeta izložbom fotografija Stanka Kostića, koje su deo legata Zavičajnog muzeja u Petrovcu na Mlavi. Ovu zanimljivu izložbu „Istočna Srbija – život i običaji“, pored domaćina, predstavili su direktorka Zavičajnog muzeja Milica Ilić, istoričar umetnosti, i Stanko Kostić, likovni umetnik fotografije.

Istorijski arhiv je, uz neposrednu pomoć Opštine Negotin, a u saradnji sa muzejem „Nikola Tesla“ u Beogradu, u holu opštine Negotin na dan rođenja Nikole Tesle organizovao izložbu pod nazivom „Nikola Tesla u Beogradu 1892. godine“.

– Na panoima izložbe se pojavljuju i dva Negotinca – Đorđe Stanojević i đeneral Jovan Mišković. Izložba je dobro prihvaćena, ne samo u Negotinu, već je njeno postavljanje naišlo na dobar prijem u celom regionu – ističu u Arhivu.

Publika se rado odazvala i pozivu Arhiva da prisustvuje predavanju na temu „Srbi i Bugari u 20. veku – susedstvo u globalnom kontekstu“, dr Petra Dragišića, višeg naučnog saradnika Instituta za noviju istoriju Srbije, inače vrsnog poznavaoca srpsko-bugarskih odnosa. Negotinski arhiv je organizovao i predavanje pod nazivom „Priče iz arhiva“ o ljudima i događajima u 19. veku, uvođenju prve zdrave pijaće vode u varoš Negotin, o kapetanu Miši Anastasijeviću, kao i đeneralu Jovanu Miškoviću.